Mind of an Anarchist

Excuses, mijn blog van afgelopen weekend is vertraagd als gevolg van de marktwerking en concurrentie in het invalidenvervoer. Ik had gepland op de zondag mijn blog te schrijven, maar wilde eerst met mijn tot de rolstoel veroordeelde moeder op ziekenbezoek bij mijn vader in het ziekenhuis. De rolstoeltaxi had ik enkele dagen vantevoren besteld.  Ik was door mijn vader gewaarschuwd en had uit voorzorg de rolstoeltaxi van Connexion maar liefst 45 minuten eerder besteld dan eigenlijk noodzakelijk was. Ook de terugreis was een dag eerder al gepland. Het kon niet mis gaan, zo leek het. Ik had echter buiten de effecten van concurrentie en marktwerking gerekend. Er was slechts één rolstoeltaxi beschikbaar voor de regio Kennermerland, met als gevolg een vertraging van in totaal drieënhalf uur! En het commentaar van Connexion was dat de inzet van meer taxibusjes te duur was. Het klinkt zo normaal: “Een beetje gezonde competitie kan geen kwaad”. Nou, ik heb er mijn buik van vol.

Marktwerking is geïntroduceerd vanuit de idee, dat door concurrentie de markt efficiënt wordt en daardoor de prijs van een product of dienst optimaal. Helaas zijn er enkele vervelende bij-effecten. De prijzen lijken meer te worden bepaald door de mate van hebzucht en marktwerking en concurrentie blijken te leiden tot een lagere kwaliteit van product of dienstverlening. ‘Bottom-line’ resultaten overheersen alles wat de organisatie doet en dus kan alles wel een beetje minder, zoals bijvoorbeeld inzet van slechts één invalidentaxibus op een drukke zondag in een druke regio.

Het marktspel wordt gespeeld volgens voorafgesproken regels. Het is geen natuurlijk systeem, maar een geïmplementeerde tucht. De regels stimuleren de competitiedrang en het moeten winnen. Daarvoor is vrijwel alles toegelaten, zolang het maar binnen de regels valt. Echter, wie de regels goed kent, weet ook hoe hij vals moet spelen. Dat gebeurt dan ook op grote schaal. Juristen, de spelregelexperts van marktwerking en concurrentie, weten de mazen wel te vinden om weer een voordeeltje uit te halen ten opzichte van de concurrent. Hoezo win-win situaties? Bij concurrentie gaat het er om elkaar de loef af te steken! Het spel moet scherp gespeeld worden en er kan maar eentje winnen. En waar de ene partij wint, verliest dus de ander. Er valt geen win-win situatie van te bakken. Verondersteld wordt, dat als de spelregels maar goed genoeg zijn, de concurrentie het beste uit de markt haalt en dat het hele systeem daarvan dan profiteert. Helaas is dat maar zelden het geval. Het principe is steeds ‘ik een beetje meer dan jij’.

Als gevolg van het voortdurend valsspelen, aanhangers van competitie noemen dat overigens ‘slim gebruik maken van de mogelijkheden’, groeit het wantrouwen onder de deelnemers.  Dit heeft weer tot gevolg, dat er steeds meer juristen nodig zijn in de markt. Ooit werkte ik in de vliegtuigindustrie. Onze marketing manager vloog naar de andere kant van de oceaan voor contractbesprekingen. Middenin de nacht belde hij in paniek iedereen wakker. Hij had bij aankomst een pak van 1000 pagina’s concept contract gekregen, dat de volgende dag zou worden besproken met maar liefst zeven juristen van de andere partij. Later bleek dat alle inkopers en verkopers bij onze klant juristen waren. Zo organiseren we het wantrouwen in onze samenleving, die daardoor steeds minder samen heeft. Samen-werken in een ernstig competatieve omgeving blijft beperkt tot het samen onderuit halen van een derde. En het excuus is steeds, dat je er ook niets aan kunt doen, dat het spel zo gespeeld wordt.

In plaats van een Minsiterie van Economische Zaken (en marktwerking) heeft de samenleving meer behoefte aan een Minsiterie van Samen-werking en Co-creatie. Dit ministerie dient er voor te zorgen, dat er een gezonde balans blijft bestaan tussen vrije marktwerking, competitie, en overheidsbemoeienis. De samen-werking gaat uit van vertrouwen tussen partijen en dient het belang van het beste vóór de wereld. De onderhandelingen vinden niet plaats op basis van de spelregels, maar op basis van een open dialoog, die tot doel heeft keuzemogelijkheden te ontwikkelen. Hierbij worden zoveel mogelijk individuele partijen betrokken, waardoor de totale marktintelligentie hoger wordt dan bij een sterk competatieve markt. Daardoor zal de kwaliteit van de producten en diensten ook verbeteren. Een co-creërende markt is gebaseerd op vrijwillige samenwerking. Dat lijkt mij een gezondere competitie dan die van de zuivere vrije marktwerking.